Monique Verschuren, programmamanager energietransitie van de gemeente Drimmelen en Menno Schreuders, programmamanager energie van de gemeente Moerdijk vertellen over hoe ze de handen ineensloegen. Het resultaat: de Bewonersreis. De Bewonersreis bestaat uit 7 stappen die bewoners doorlopen bij het verduurzamen van hun woning: activatie, inzicht, basis op orde, plan voor de woning, financiering regelen, uitvoeren en ervaren.

Willen maar niet kunnen

Een deel van de bewoners kan het aardgasvrij maken van de woningen prima zelf regelen, vertelt Menno: “Maar er zijn veel bewoners die echt hulp nodig hebben. Zij weten niet waar ze moeten beginnen, wat de juiste stappen zijn, zijn bang voor hoge kosten en hebben veel vragen over technische oplossingen. Voor die bewoners is het doorlopen van de reis dus moeilijker.” “We noemen deze groep; wel willen, maar niet kunnen”, vult Monique aan.

Menno: “Je begint met inzicht en het bewust maken van de voordelen: comfort, milieu en financieel. Stap voor stap kom je tot een plan voor de woning. Je brengt in kaart wat er nodig is voor verduurzaming. Breng eerst de basis op orde: welke kieren kan je zo dichten? En welke andere kleine energiebesparende maatregelen kun je treffen? Bespreek waar bewoners tegen aan lopen: het financiële gedeelte. Er zijn regelingen voor bewoners die het niet (in 1 keer) kunnen betalen.”

Reacties bewoners

Monique: “Niet iedere inwoner reageert in eerste instantie enthousiast, het energiebespaarteam belt geregeld meerdere keren aan. Toch zijn bewoners achteraf erg blij, of ze zijn het niet gewend om van de gemeente iets gratis te krijgen. Ook bellen bewoners ons als het energiebespaarteam bij de buren is geweest: ‘kunnen jullie ook bij ons komen?’.”

Menno: “Bewoners hebben eigenlijk geen idee hoe hun huis in elkaar zit en wat er allemaal bij komt kijken. Daarom laten we met lekchecks zien waar de lekken in het huis zitten. Dit helpt om het probleem inzichtelijk te maken. Het zijn kleine dingen waar veel mee te behalen valt. Zo kan na het dichten van naden en kieren de cv-ketel vaak terug van 80 °C naar 60 °C, om flink gas te besparen. Zoiets biedt handelingsperspectief.”

Van wind naar Bewonersreis

De basis voor de samenwerking is gelegd tijdens Wind A16, vertelt Menno: “Wind A16 was een samenwerking tussen de Provincie Noord-Brabant en de gemeenten Breda, Drimmelen, Moerdijk en Zundert. Het doel was lokaal eigenaarschap bij het realiseren van 28 windmolens langs de rijksweg A16. Het doel om een deel van de windopbrengst te laten neerslaan in de regio is behaald, een kwart van de windopbrengst is voor de omgeving.

Dit geld zetten we nu in voor een energietransitie waar iedereen aan mee kan doen. Met behulp van de Europese innovatiesubsidie OpZuid is samen met de inwoners en energiecoöperaties het project Slimme Stappen opgezet. In dit project is onderzocht hoe inwoners geholpen moeten worden bij het verduurzamen van de woning en hoe we de opbrengst uit de windmolens hiervoor kunnen inzetten. Zo leidde het project Slimme Stappen tot de Bewonersreis. Gemeenten zijn nu aan zet om de Bewonersreis op hun eigen manier vorm te geven en de reis met bewoners te doorlopen.”

Hoe regelden we het financiële plaatje?

Na de aanvraag van de Specifieke Uitkering aanpak energiearmoede (SpUk) wilde gemeente Drimmelen snel aan de slag. Monique:

• “We huurden de Klimaatroute in, die bij 600 adressen langsging.
• Het participatiefonds van Wind A16 en Slimme Stappen stelde vervolgens geld beschikbaar voor de pilot: opzetten van een eigen energiebespaarteam.
• We zetten daarna de regeling capaciteit decentrale overheden voor klimaat- en energiebeleid (CDOKE) in voor het aannemen van personeel en SpUk voor materialen tegen energiearmoede.
• De adviseurs van het energiebespaarteam kunnen bewoners doorverwijzen naar de subsidie vanuit het Nationaal Isolatie Programma.”

Menno voegt toe: “De financiering van verduurzamingsmaatregelen is iets waar het bij veel bewoners op stukloopt. Zorg dat je bewoners daarin goed voorlicht en begeleidt. Je moet uitkijken dat je geen financiële adviezen geeft, want daarvoor moet je (gediplomeerde) financiële specialisten inschakelen. Gelukkig zijn er voldoende mogelijkheden om inwoners te begeleiden met algemene adviezen en hulp.”

Ook na het project samenwerken

Menno: “De 4 gemeenten uit het project Wind A16 hebben zich aangesloten bij het Programma Sociale Innovatie Energietransitie 2 (SIE2) vanuit de provincie Noord-Brabant. Het doel van dit programma, waar 10 Brabantse gemeenten bij aangesloten zijn, is om tot wijkuitvoeringsplannen te komen. We willen de opbrengst van Wind A16 namelijk inzetten voor wijkuitvoeringsplannen. De Bewonersreis is onderdeel van de wijkuitvoeringsplannen en deze kennis delen wij met het programma SIE2. Kijk vooral ook wat je als gemeente kan leren van samenwerkingen in de regio.”

Monique vult aan: “We hebben geregeld overleggen met elkaar waarin we vertellen waar we mee bezig zijn. Door te sparren krijg je vragen over wat je aan het doen bent. De vragen zetten je aan het denken, daar wordt je plan beter van. We delen ook documenten en werkwijzen met elkaar.”

Leer van onze briljante mislukkingen

Dé tip volgens Monique: “Je moet verschillende wegen bewandelen om bewoners te activeren en om achter de voordeur te komen. De ene reageert op een brief en de ander omdat ze iemand spraken over het energiebespaarteam.”

Niet alleen het achter de voordeur komen kost tijd: “Ook de administratie is tijdrovend. Er is nog geen goed ICT-systeem beschikbaar waarin je overzichtelijk op woningniveau de voortgang van de verduurzamingsstappen kan bijhouden. Hierdoor doen we nu soms overbodig werk. Ons energiebespaarteam belt aan op basis van het bouwjaar van een woning, waardoor soms bij paleisjes aangebeld wordt waar alles al is gedaan. Terwijl je een planning wil op basis van wat aangepakt moet worden.”

Menno: “Lees vooral in de Wegwijzer die is opgesteld in het project Slimme Stappen over de succesfactoren als beginpunt en loop stap voor stap de Bewonersreis door met bewoners. Bekijk de te overwinnen obstakels en briljante mislukkingen in het Reisverslag, en leer zo van onze fouten en ervaringen.”

Meer informatie

Dit verhaal is geschreven door het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie. Bekijk meer informatie op de website van het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie